Sự tức giận phục vụ mục đích gì? Có phải nam giới hay giận dữ hơn phụ nữ? Cảm xúc này có ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần hay không? Khoa học đang bắt đầu khám phá một số câu trả lời
Sự tức giận giống như một tia lửa bùng lên trong não khi bạn cảm thấy mình bị đối xử bất công hay bị gạt, có thể là một người lạ vừa chen vào chỗ đậu xe mà bạn chuẩn bị đi xe vào, một đồng nghiệp lười biếng đã đùn đẩy công việc cho bạn một cách vô ơn, hoặc có thể bạn phải đối mặt với sự phản bội sâu sắc, đau đớn bởi người bạn yêu.
Sự tức giận là một trong những cảm xúc nguyên thủy nhất mà chúng ta trải qua - động vật thường có chung một mạch thần kinh cơ bản, hoạt động trên một dải phổ từ thất vọng nhẹ đến giận dữ tuyệt đối, và cường độ mà chúng ta cảm thấy tức giận cũng như cách chúng ta hành động là rất cá nhân. Khoa học đang bắt đầu cung cấp những giải thích mới về những cách mà tính cách, tuổi tác, giới tính và trải nghiệm cuộc sống hình thành nên cách chúng ta cảm nhận cảm xúc này.
TỨC GIẬN LÀ GÌ?
Các nhà khoa học tin rằng khả năng của sự tức giận đã được đưa vào não qua hàng triệu năm tiến hóa. Nó tạo thành một phần trong bản năng của chúng ta để chống lại các mối đe dọa, cạnh tranh các nguồn lực và thực thi các quy tắc xã hội. Sự tức giận bắt nguồn từ mạch thưởng não. Chúng ta liên tục - thường là trong tiềm thức - cân nhắc những gì chúng ta mong đợi sẽ xảy ra trong mọi tình huống. Khi có sự không phù hợp giữa những gì chúng ta học được mong đợi và bàn tay chúng ta xử lý, mạch phần thưởng não của chúng ta phát ra âm thanh báo động và hoạt động được kích hoạt trong một khu vực nhỏ hình quả hạnh trong não gọi là amygdala.
Sự tức giận có thể kích hoạt cơ thể chiến đấu hoặc phản ứng, khiến tuyến thượng thận tràn ngập cơ thể với các hormone gây căng thẳng, chẳng hạn như adrenaline và testosterone, chuẩn bị cho chúng ta về thể chất. Tuy nhiên, việc chửi thề, cau có hay thậm chí là đấm ai đó tùy thuộc vào vùng não thứ hai, vỏ não trước trán, chịu trách nhiệm cho việc ra quyết định và lý luận. Điều này đặt sự tức giận trong hoàn cảnh, nhắc nhở chúng ta hành xử theo cách được xã hội chấp nhận và đối với hầu hết chúng ta, hầu hết thời gian, giữ bản năng nguyên thủy của mình trong tầm kiểm soát.
SỰ TỨC GIẬN THAY ĐỔI CÁCH CHÚNG TA SUY NGHĨ NHƯ THẾ NÀO?
Cảm giác tức giận có thể khiến cách nhìn nhận rủi ro thay đổi. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng nó có thể khiến người ta bốc đồng hơn và khiến chúng ta đánh giá thấp khả năng dẫn đến kết quả xấu. Trong một nghiên cứu, những người tình nguyện cảm thấy tức giận ước tính khả năng bị bệnh tim thấp hơn và nói rằng họ có nhiều khả năng được tăng lương hơn, khi so sánh với những tình nguyện viên được nhắc nhở cảm thấy sợ hãi. Tùy thuộc vào hoàn cảnh, sự tức giận có thể khiến chúng ta dũng cảm hoặc liều lĩnh hơn.
Sự tức giận cũng ảnh hưởng đến động lực nhóm. Khi chúng ta cảm thấy tức giận, chúng ta có xu hướng suy nghĩ tiêu cực hơn và theo cách thiên kiến hơn về người ngoài, trở nên dễ đổ lỗi cho những đặc điểm tiêu cực về bản chất của một người hơn là hoàn cảnh của họ. Nghiên cứu cho thấyNhững người tức giận có xu hướng tìm kiếm ai đó để đổ lỗi. Điều này có khả năng làm cho một người tức giận cảm thấy tức giận hơn nữa với người khác, trong một số trường hợp, cơn tức giận kéo dài một cách vô lý.
SỰ TỨC GIẬN CÓ MANG LẠI LỢI ÍCH GÌ KHÔNG?
Cảm xúc tức giận bị nhìn nhận khá tiêu cực. Ở La Mã cổ đại, Seneca tuyên bố sự giận dữ không có giá trị gì ngay cả trong chiến tranh, nó thậm chí còn lọt vào danh sách những tội lỗi chết người. Nhưng khoa học lại cho thấy có thể có một số lợi ích từ sự tức giận, nếu không nói là cho xã hội nói chung.
Sự tức giận có thể đóng vai trò như một động lực mạnh mẽ. Trong một nghiên cứu năm 2010, các nhà khoa học Hà Lan đã cho các tình nguyện viên xem hình ảnh của các vật thể như bút và cốc trên màn hình máy tính xen kẽ với hình ảnh thăng hoa của khuôn mặt tức giận hoặc trung tính. Khi một khuôn mặt giận dữ xuất hiện đầu tiên, mọi người đánh giá các đối tượng là mong muốn hơn và làm việc chăm chỉ hơn để giành chiến thắng trong một trò chơi tiếp theo. Thật thú vị, những người tham gia không có ý thức về động lực này - họ nói họ chỉ thích các đối tượng hơn.
Những biểu hiện bên ngoài của sự tức giận cũng có thể thay đổi cách bạn cảm nhận. Larissa Tiedens, một nhà tâm lý học người Mỹ đã thực hiện nghiên cứu sâu rộng về sự tức giận, nhận thấy rằng những người tham gia ủng hộ Tổng thống Bill Clinton nhiều hơn khi họ nhìn ông bày tỏ sự tức giận về vụ bê bối của Monica Lewinsky so với khi họ thấy ông bày tỏ nỗi buồn - và hiệu ứng được nhân rộng với chính trị gia chưa biết.
Tiedens cũng nhận thấy rằng những người tham gia đã giao một vị trí và mức lương cao hơn cho một ứng viên công việc, người tự nhận mình là tức giận thay vì buồn. Và thể hiện sự tức giận trong một cuộc đàm phán cũng đã được chứng minh là làm tăng cơ hội thành công trong đó - mọi người có nhiều khả năng nhường cho một người được coi là cứng đầu, chiếm ưu thế. Nó đáng lưu ý rằng những nghiên cứu này liên quan đến việc đàn ông tức giận được coi như thế nào - có một số bằng chứng cho thấy mọi người xem phụ nữ tức giận ít thuận lợi hơn.
CÓ PHẢI ĐÀN ÔNG GIẬN DỮ NHIỀU HƠN PHỤ NỮ?
Trung bình, đàn ông thường hung hăng hơn bên ngoài so với phụ nữ và do đó có thể cho rằng họ cũng giận dữ. Nhưng điều này không xuất hiện trong trường hợp này. Nghiên cứu đã liên tục phát hiện ra rằng phụ nữ trải qua sự tức giận thường xuyên và mãnh liệt như đàn ông. Đàn ông cảm thấy tức giận có nhiều khả năng thể hiện sự gây hấn, mặc dù điều này không có nghĩa là phụ nữ không bị thúc đẩy bởi cơn thịnh nộ thường xuyên. Một nghiên cứu, bởi các nhà khoa học tại Đại học bang Tây Nam Missouri, người đã khảo sát khoảng 200 người đàn ông và phụ nữ, cho rằng phụ nữ cũng tức giận và hành động vì sự tức giận của họ thường xuyên như đàn ông. Sự khác biệt chính mà họ xác định là đàn ông cảm thấy kém hiệu quả hơn khi bị buộc phải kiềm chế sự tức giận của họ, trong khi phụ nữ dường như có khả năng kiểm soát các phản ứng bốc đồng ngay lập tức trước sự tức giận.
Một số người cho rằng những khác biệt giới tính này bắt nguồn từ những khác biệt cơ bản trong sinh học não. Một nghiên cứu bởi Ruben và Raquel Gur tại Đại học Y Pennsylvania đã phát hiện ra rằng trong khi amygdala có kích thước tương tự ở nam và nữ, một khu vực thứ hai, được gọi là vỏ não phía trước quỹ đạo, có liên quan trong việc kiểm soát các xung động tích cực, lớn hơn nhiều ở phụ nữ. Họ đề nghị điều này có thể giúp giải thích lý do tại sao phụ nữ dường như tốt hơn trong việc giữ nắp trong các vụ nổ bùng nổ.
Arielle Baskin-Sommers, nhà tâm lý học tại Đại học Yale cho biết, ngay cả cách giáo viên đối xử với các nữ sinh và nam sinh ở trường cũng khá khác nhau và điều đó có thể ảnh hưởng đến khả năng điều chỉnh những phản ứng này. Không chỉ là bộ não giải thích những khác biệt này, mọi thứ thực sự phức tạp hơn 100%.
TẠI SAO TRẺ NHỎ HAY TỨC GIẬN VÀ CHA MẸ NÊN LÀM GÌ VỚI ĐIỀU ĐÓ?
Đối với một đứa trẻ, mọi thứ đều mới mẻ và có rất nhiều điều để khám phá. Nhưng không giống như người lớn, chúng không có một hình mẫu về cách mọi thứ hoạt động và những gì mong đợi từ cuộc sống. Trẻ nhỏ cũng thường thiếu các kỹ năng ngôn ngữ để giải thích những gì mình muốn. Vì vậy, những bước đi sai lầm tầm thường như cắt một miếng bánh mì nướng không chính xác có thể gây ra một cuộc khủng hoảng cường độ hạt nhân.
Đối với cha mẹ, cơn giận dữ là một nguồn đáng sợ. Nhưng Michael Potegal, một nhà tâm lý học tại Đại học Minnesota, đã quyết định coi chúng là hiện tượng tự nhiên, giống như giông bão hoặc núi lửa phun trào, có thể được phân tích và hiểu rõ.
Potegal và các đồng nghiệp đã ghi lại những đứa trẻ chập chững trong cuộc sống hàng ngày của họ, thu được âm thanh của hơn một trăm cơn giận dữ. Họ phát hiện ra rằng cơn giận dữ theo một quỹ đạo có thể dự đoán được có thể được đun sôi thành sự kết hợp của hai cảm xúc: tức giận (la hét, la hét, ném đồ đạc) và nỗi buồn (khóc, rên rỉ, nằm trên sàn nhà).
Các nhà nghiên cứu nhận thấy âm thanh buồn được phát ra là dòng chảy ngầm liên tục trong cơn giận dữ, trong khi sự tức giận có xu hướng tích tụ đến đỉnh điểm và sau đó tan biến, các nhà nghiên cứu phát hiện.
Thủ thuật để kết thúc cơn giận dữ, các nhà khoa học kết luận, là đưa đứa trẻ vượt qua cơn giận dữ càng nhanh càng tốt và mẹo để điều đó là ... không làm gì cả. Thậm chí can thiệp để hỏi những gì đã xuất hiện để kéo dài quá trình.
SỨC KHỎE TINH THẦN VÀ SỰ TỨC GIẬN
Phản ứng của chúng ta đối với cảm xúc tức giận phụ thuộc vào giao tiếp cân bằng giữa các vùng não. Khi điều này bị gián đoạn, hành vi của mọi người có thể trở nên hung hăng bất ngờ.
Các bệnh thoái hóa thần kinh như Alzheimer và đặc biệt là chứng mất trí có thể dẫn đến tổn thương vùng não phía trước, ức chế phản ứng bản năng của chúng ta đối với sự thất vọng và tức giận và cả sự phá vỡ các kết nối giữa khu vực này và amygdala.
Luca Passamonti, một nhà tư vấn thần kinh học và nhà nghiên cứu tại Đại học Cambridge, cho biết, trung bình những người mắc chứng mất trí nhớ trước sẽ trở nên hung dữ, giận dữ, cục cằn hơn. Nó làm cho những cảm xúc này trở nên rõ ràng hơn và cách thể hiện nó có thể trở nên thực sự bốc đồng.
Passamonti cho biết đây có thể là một hỗn hợp của việc mất khả năng ức chế phản ứng tự động đối với sự thất vọng, nhưng cũng khó khăn hơn để bối cảnh hóa và lý giải cảm xúc.
Cách chúng ta xử lý cảm giác tức giận cũng góp phần vào sự an tĩnh về tinh thần của chúng ta. Passamonti nói rằng ở một số người có mức độ ức chế cao, vỏ não phía trước hoạt động bất thường, có thể ngăn chặn những biểu hiện của sự tức giận, nhưng dẫn đến việc mọi người cảm thấy chán nản.
Cuối cùng, trải nghiệm cuộc sống cũng định hình cách mọi người trải nghiệm sự tức giận. Theo ông Baskin-Sommers, nhà nghiên cứu về các hành vi tội phạm và chống xã hội, có rất nhiều nghiên cứu cho thấy rằng việc tiếp xúc với bạo lực có liên quan đến sự giận dữ và hung hăng lãng mạn, .
Một nghiên cứu gần đây, nhằm mục đích phát hiện ra cách tiếp xúc với bạo lực làm thay đổi quá trình nhận thức của con người, phát hiện ra rằng những người có tuổi thơ bạo lực có thể phân biệt được giữa những người lạ tốt bụng hay không. Nhưng họ ít tin người hơn, ngay cả khi người khác đã cư xử hào phóng. Baskin-Sommers cho rằng họ không thể dễ dàng phân biệt đối xử với những người đáng tin. Họ luôn luôn ở bên cạnh và không chắc chắn làm thế nào để điều hướng thế giới xã hội đó.
Cảm giác đe dọa liên tục đó có nghĩa là sự tức giận và hung hăng có thể được kích hoạt dễ dàng hơn nhiều. Trong tương lai, Baskin-Sommers cho biết, các can thiệp như liệu pháp hành vi nhận thức có thể giúp mọi người vượt qua những trải nghiệm đầu đời như tiếp xúc với bạo lực.
Tác giả: Hannah Devlin
Link bài gốc: Science of anger: how gender, age and personality shape this emotion
Dịch giả: Nguyễn Thị Minh Châu - ToMo - Learn Something New
ĐẶT XE TRỰC TIẾP ĐI SÂN BAY CLICK VÀO ĐÂY --> TAXI SÂN BAY
